Wysoko Wrażliwa Osoba to psychologiczny termin, po angielsku HSP – Highly Sensitive Person. Z reguły definiujemy i próbujemy wpisać naszą osobowość w jakiś utrwalony schemat z dwóch powodów. Jeden z nich to własna ciekawość i samopoznanie, ale drugi powód jest bardzo praktyczny – żeby lepiej odnaleźć się wśród innych – zrozumieć zawiłość relacji międzyludzkich, dowiedzieć się dlaczego ja czy ktoś inny zachowuje się tak jak się zachowuje. Dzięki pogłębionej świadomości jesteśmy lepiej przygotowani na niespodzianki, ale również jesteśmy w stanie lepiej przyjąć i dostosować się do miejsca pracy, w którym pracują zróżnicowane osobowości i temperamenty. Zasadniczo lepiej wyjdziemy na tym, jeśli będziemy świadomi np. swojego introwertyzmu, albo introwertyzmu koleżanki i na podstawie tej wiedzy delikatnie zmodyfikować nasze postępowanie, by nie wzniecać niepotrzebnych konfliktów, a budować przyjazne otoczenie.
Stąd też w szerokiej skali introwertyzm – ekstrawertyzm wyszczególniono bardzo wyraźne wskazania osób Wysoko Wrażliwych i nie dotyczą one jedynie introwertyków. Szeroko opisane to zostało w książce “The Highly Sensitive Person” (“Wysoko Wrażliwi” w wydaniu polskim) autorstwa Elaine Aron i rozwijane jest przez psychologów na całym świecie.
Pamiętaj, że lista ta nie będzie zawierała jedynie negatywnych przywar czy wad, ale i te, które dają osobom Wrażliwym pewne przewagi. Istotne też jest, że posiadanie jednej takiej cechy nie czyni z Ciebie z definicji osoby wysoko wrażliwej, tych cech musi być większość, by móc takie wnioski wyciągać.
To zaczynamy:
- Osoba wysoko wrażliwa czuje dyskomfort przy jasnym świetle, głośnym hałasie czy w miejscach o silnym zapachu. Zdecydowanie rockowy koncert, w zasadzie jakikolwiek koncert – to nie jest miejsce dla takiego typu. Dyskomfort ten może mieć różne natężenia i oczywiście nie przybiera formy fobii – wtedy mówimy już o zupełnie innej kategorii. W kontraście, dobrym środowiskiem dla osoby wysoko wrażliwej będzie ciche miejsce pracy ze stonowanym światłem, bez gwałtownych dźwięków. Można odnieść od razu wrażenie, że niemal każdy lubi takie miejsca pracy – najpewniej tak, pomagają one skupieniu, ale osoba wysoko wrażliwa po prostu będzie się znacząco szybciej wyczerpywać w miejscu głośnym, jasnym, umiejscowionym obok np. stołówki gdzie towarzyszą ciągle jakieś zapachy. Do tego trzeba dodać, że przeżywa ona silny szok gdy jest zaskoczona gwałtownym hałasem, smrodem czy oślepiona. Stąd też horrory w kinie odpadają z takimi cechami.
- Osoba Wysoko wrażliwa czuje dyskomfort w dużym tłumie, w ruchliwym miejscu, gdzie dzieje się wiele rzeczy. To niejako łączy się z pierwszym punktem, ale kontakt z dużą ilością osób po prostu ją wyczerpuje. Co ciekawe podobne cechy czasem przejawiają również ekstrawertycy – pomimo swojej energii mogą równie szybko wyczerpywać się w dużej grupie, lub mogą mieć wysoki stopień nieśmiałości, pomimo swojej ekstrawersji.
- Osoba wysoko wrażliwa czuje dyskomfort w oglądaniu brutalnych programów telewizyjnych, show oraz wiadomości.
- Osoba wysoko wrażliwa ma swoje miejsca tzw. wycofania, to znaczy, że wypracowała przez lata dobre sposoby na doładowanie baterii, wie dobrze co ją kręci, co dodaje jej energii i jeśli tylko znajdzie się w środowisku, które będzie dawało takie możliwości – skorzysta z nich. Wiele osób ma często takie poczucie, że “nie wie czego chce” w cudzysłowie, że decydują się na jakąś formę wypoczynku w wolnym czasie, ale ona nie spełnia ich potrzeb. Osoby Wysoko Wrażliwe z reguły takich problemów nie mają – jeśli tylko jest okazja – doskonale wiedzą co je relaksuje i będą z tego korzystać.
- Osoby wysoko wrażliwe nie ukrywają swoich emocji, w szczególności tych smutnych, co w długiej perspektywie jest pozytywne – pozwala się im wyładować, nie dusić w sobie niczego negatywnego. To wiąże się ze zwiększoną emocjonalnością, łatwymi wzruszeniami, wyraźnymi emocjonalnymi reakcjami – ostatecznie prowadzi to do zmniejszonego niepokoju i frustracji, aczkolwiek może dla zewnętrznego obserwatora być oznaką słabości. Oni po prostu nic nie poradzą na to, że czują to co czują i nie mogą powstrzymać tych emocji. To zdrowy psychologicznie odruch by móc odczuwać całą gamę emocji i nie powstrzymywać tego.
- Dzięki temu, że osoby Wysoko Wrażliwe okazują emocje, potrafią też je dobrze zrozumieć. Ich wyższa empatia i umiejętność słuchania pozwala im na znacznie silniejsze relacje z tymi osobami, które osoby Wysoko Wrażliwe do siebie dopuściły. Jeśli zostałeś lub zostałaś wybrana przez taką osobę na bliskiego przyjaciela, ta osoba będzie dążyła do coraz lepszego zrozumienia Twoich emocji i silnego, niemal nierozerwalnego, połączenia.
- W związku z powyższym Osoby Wysoko Wrażliwe mają tendencję do zamartwiania się tym co inni o nich myślą, a to prowadzi do konformizmu – uleganiu wpływowi innych osób. To z kolei często jest zarzewiem frustracji i niechęci oraz silnych emocji. To jeden z bardziej unieszczęśliwiających mechanizmów. Jednak ma on swoją bardzo dobrą stronę, mianowicie osoby Wysoko Wrażliwe zwracają uwagę na dobre maniery, na to by kogoś nie urazić, są bardzo świadome tego jak się zwracają do innych. Ta moneta ma dwie strony – tą nieszczęśliwą i tą wyjątkowo dobrą społecznie.
- Osoby Wysoko Wrażliwe biorą wiele do siebie i nie potrafią odpuścić. Wystarczy drobnostka, nadepnięcie na ideowy odcisk, by wzbudzić ich złość i chęć wytłumaczenia czy też nawet dążenie do sporu. Nad tym punktem chciałbym nieco głębiej się pochylić. Często widać takie roztrząsanie detali w dyskusji na facebooku lub innym miejscu online – w toku wymiany zdań nasz dyskutant złapie się konkretnego sformułowania, wyciągnie z niego, czasem daleko posunięte, wnioski – one czasem też są nieuprawnione i niezasadne, ale to bez znaczenia dla nowej pretensji i złości jaką można wlać do dyskusji. Może to być na skutek silnego emocjonalnego przywiązania do danego wątku np. w dyskusji ktoś dość obcesowo odniósł się do losu zwierząt w zimie zestawiając je z potrzebami zamarzających ludzi, a osoba wysoko wrażliwa uchwyci się tych zwierząt jak niepodległości, która ma zostać za chwilę utracona. Taki klincz w dyskusji jest wyjątkowo kłopotliwy.
Jest jednak inny wymiar takiego nie odpuszczania i brania do siebie – to pewne traumy z dzieciństwa i domu rodzinnego, które potrafią osobę nie będącą wysoce wrażliwą również zafiksować na jednym konkretnym wątku – choćby popularnym wśród DDA temacie alkoholu. Jest to wtedy wysoka wrażliwość na dany temat, ale niekoniecznie osobowość wysoko wrażliwa. - Osoby wysoko wrażliwe mimo, że nie ukrywają swoich emocji potrafią żyć w takiej nieco logicznej sprzeczności z zamartwianiem się co inni o nich pomyślą. Ta wewnętrzna niespójność często prowadzi do skrywania negatywnych odczuć wobec innych, nawet tych zasadnych i rozsądnych, które można wyrazić w formie konstruktywnej krytyki. Dla nich będzie to za gwałtowne, konfliktowe. Dla kontrastu osoba mniej wrażliwa pozwoli sobie na krytykę nawet jeśli ma cechy introwertyczne – będzie po prostu broniła swojego stanowiska. Idąc dalej osoba ekstrawertyczna może mieć te hamulce dużo dalej przesunięte i może zbyt raptownie reagować na pewne sytuacje i prowadzić do niepotrzebnej eskalacji złości.
- Osoba Wysoko Wrażliwa ciężko znosi krytykę, nawet podaną w sposób spokojny i wyważony. To niestety bardzo trudna społeczna cecha. Możesz starać się i dobierać słowa precyzyjnie, ale osoba wysoce wrażliwa i tak dokona swojej nad-interpretacji. Osoby Wysoko Wrażliwe w tym aspekcie mają niestety bardzo trudne życie, ciężko im odseparować swoją osobę od przedmiotu krytyki. Dobrze być tego świadomym i jako osoba wysoce wrażliwa reagować adekwatnie by niepotrzebnie nie palić za sobą mostów i nie tracić głupio znajomych.
- To prowadzi nas do kolejnej cechy – łatwości ulegania prowokacjom lub widzenia ich w miejscu gdzie ich nie było. To może skutkować trudnymi emocjami dla takiej osoby i statusem obrażalskiej.
- Nie zmienia to faktu, że taka osoba jednak będzie próbowała każdy konflikt ostatecznie rozwiązać delikatnie, z lekkością, bez eskalacji czy niepotrzebnych wybuchów. Osoba Wysoko Wrażliwa to nie jest wojujący typ, może i obrażalski, ale na pewno nie wojujący. Takie osoby nie cierpią ranienia innych, a w szczególności najbliższych – doskonale pomaga im w tym wysoka empatia – zrozumienie jak źle jest, kiedy ktoś Cię rani. Nie chcą fundować tego innym, stąd podejmują próby rozwiązywania konfliktów bez krzyku i ostrego dramatu.
- Osoby Wysoko Wrażliwe potrafią się wysypiać. Nauczyły się tego w toku swojego życia. Jak? Ponieważ brak snu dla osoby takiej przeciętnej jest uciążliwy, ale dla osoby Wysoko Wrażliwej jest nie do zniesienia. Ich mniejsza pojemność baterii emocjonalnych wymaga solidnego doładowania, a nic nie działa regenerująco tak dobrze jak dobry sen. Więc to ta presja wymusiła na osobach wysoce wrażliwych znalezienie metod dobrego wysypiania się.
- Analogicznie osoby Wysoko Wrażliwe z reguły lepiej się odżywiają. Dlaczego? Bo tak samo jak w przypadku snu – zła dieta potrafi rozsypać emocjonalnie i wyczerpać taką osobę. Siłą rzeczy takie osoby muszą trzymać właściwą dietę, odstępy między posiłkami, w przeciwnym wypadku mają prawo czuć się rozbite i zagubione. Robią to dla własnego dobra, bo mają dodatkowy motywator – jak źle się wyśpisz albo źle zjesz – masz dzień do bani.
- Osoby Wysoce Wrażliwe dają często upust swoim emocjom w branży kreatywnej. Czują silną potrzebę tworzenia – czy to w formie klasycznej sztuki typu malarstwa czy poezji czy w stronę nowoczesnej muzyki, blogowania, nagrywania, montażu. Kreatywność dla takich osób to taki wentyl bezpieczeństwa – nie trzeba płakać po kątach jak można się po prostu kreatywnie wyżyć. Stąd też nadreprezentacja wśród twórców, aktorów i pisarzy właśnie osób z takimi cechami osobowości.
- To niestety prowadzi do kolejnej cechy Osób Wysoce Wrażliwych – do karania siebie za niepowodzenia. Czy to w branży kreatywnej czy w zwykłej codziennej pracy zdarzają się wypadki, wpadki, pomyłki, niedogadania. Osoby Wysoce Wrażliwe biorą to emocjonalnie na siebie, w cudzysłowie “biczują się” problemem, na który często nawet miały minimalny lub żaden wpływ.
- Tak samo osoby Wysoce Wrażliwe bardzo boją się odrzucenia, co nie tylko w pracy stawia ich w bardzo złej sytuacji. Nie tylko będą ustępować z pozycji negocjacyjnej, by nie doświadczyć odrzucenia, ale często podejmują nieracjonalne kroki np. zgodzą się na obniżenie pensji czy degradację stanowiska, albo na złe traktowanie tylko by nie zostać w cudzysłowie “odrzuconą” w miejscu pracy. To również odbija się na związkach, gdzie lęk przed odrzuceniem będzie pchał taką osobę w akceptację coraz gorszego i gorszego traktowania przez partnera, ale nie podejmie żadnych kroków celem zmiany swojej sytuacji, bo to skutkowałoby konfliktem i odrzuceniem.
- Osoba Wysoko Wrażliwa porównuje się do innych i z tego tytułu odczuwa obniżoną samoocenę. Porównywanie się niestety jest plagą, bardzo z resztą szkodliwą w każdym ze scenariuszy – finansowo, zawodowo, z wyglądu, ze związku. Dlatego pamiętaj – zawsze porównuj się do siebie z przeszłości, a nie do innych z teraźniejszości. Każda osoba ma inne tło, inną ścieżkę, którą dotarła do danego momentu, inną osobowość – jest za dużo składowych by obiektywnie się porównać. I pamiętaj, że na każde zdjęcie na Instagramie przypada przynajmniej 1 silny filtr. Nie da się tak obiektywnie ocenić sytuacji danej osoby.
- Osoby Wysoko Wrażliwe lubią sporty i pracę solo, samodzielną, nie wymagającą kontaktu z innymi, w szczególności konfrontacji np. w forme relacji sprzedawca-klient. Jeśli już ma pracować w zespole to radzi sobie dobrze, ale w charakterze kooperacji, tak samo z grami – w kooperacji, a nie rywalizacji. Sport jednak ma nadal bardzo silny element rywalizacji – z niej takie osoby będą się szybko wycofywały. Z resztą sport dodatkowo wiąże się z publiką, co tylko powiększa kłopot.
- Osoby wysoko wrażliwe dłużej podejmują decyzje – to wynika z lęku przed podjęciem tej złej decyzji, a co gorsza podjęciem złej decyzji w towarzystwie innych osób. Stąd też mogą znacząco dłużej wybierać film w kinie, potrawę w restauracji, miejsce spędzenia urlopu ale i tak poważne rzeczy jak kierunek studiów czy decyzje zawodowe lub miłosne.
Lista 20 cech Osób Wysoce Wrażliwych oczywiście nie wyczerpuje tematu w pełni, ale dość szeroko pokrywa całe spektrum. Jeśli masz ich znaczącą większość – powyżej 15, można mieć podejrzenia, że należysz do grona osób wysoce wrażliwych i powinieneś lub powinnaś zapoznać się z fachową literaturą na ten temat by pogłębić swoje zrozumienie.
Leszek Cibor